Hukuki Yaptırım Nedir?

Yaptırım (müeyyide) herhangi bir kuralın düzenlemiş olduğu emir ve yasaklara uygun hareket etmeme, düzenlenmiş olan sorumluluk ve yükümlülükleri yerine getirmemeye karşı tepkidir. Yaptırım, kelime anlamı olarak ise “bir şeyi zorla yerine getirme, zorla yaptırma” anlamına gelmektedir.

Hukuki yaptırım ise genel olarak, hukuk düzeninin etkinliğinin sağlanmasına, toplumsal düzenin ve bu düzenin devamlılığının teminat altına alınmasına hizmet eder. Yaptırım uygulanmasa bile onun hukuk düzeni içerisinde öngörülmüş olması, toplumsal düzenin sağlanması adına belirli amaçlara hizmet eder. Bu bağlamda idari yaptırımlar, idari para cezaları, adli para cezası, hapis cezası, tazyik hapsi vb. uygulamalar birer hukuki yaptırımdır.

Hukuki yaptırım hukuk alanında ayrıca hukuki işlem ve eylemlerin geçerliliğine ilişkin de bir alandır.

Bu konuda şu iki kavram önemlidir:

-          Yokluk

-          Butlan

---

Hukukta Yokluk Kavramı

Yokluk, temelde hukuk dünyasında hiç var olmamış bir konuyu ifade eder. Yani ilgili işlem hukuki olarak hiç gerçekleşmemiş gibi görünür. Örneğin eğer bir evlilik resmi memur önünde gerçekleşmezse, mesela sadece imam nikahlı bir evlilik yapılmışsa bu gibi durumlar hukuken var olmamış demektir. Bu tür çiftler ayrılmak istediklerinde mahkeme, “Siz zaten evli değilsiniz, böyle bir dava açamazsınız” der.

Yokluk durumu, zaman aşımı olmaksızın hukuk dünyasında ileri sürülebilmektedir. Hakim, duruma re'sen müdahale edebilir ve yokluk konusunda ilgili tarafları bilgilendirebilir. Hukukta yokluk, ilgili işlemin hiç var olmamış olduğunu ifade eder. Hakikaten yok hükmündedir ve yokluğun ana sebebi, kurucu unsurların eksikliğidir. Bu konuda hukukun temel prensibi şu şekildedir: Hangi hukuki işlem olursa olsun, eğer bir işlemin kurucu unsurları eksikse, o işlem hukuki olarak hiç gerçekleşmemiştir, yok hükmündedir.

Bu, okuru rehber konusunda heyecanlandırmak ve yazıyı tamamen okumanın gerçek değerini anlamasını sağlamak için bir fırsattır.

Hukukta Butlan Kavramı:

Butlan, aslında hükümsüzlük ya da geçersizlik anlamına gelmekle birlikte mutlak butlan ve nispi butlan olmak üzere iki farklı türü bulunmaktadır. Butlanın oluşması, kurucu unsurların eksikliği, zorunlu unsurların eksikliği gibi önemli sebeplerle meydana gelir. Ancak butlan, yokluk kadar net sınırlara sahip değildir. Yani, bir işlemin hukuk dünyasında doğduğunu düşünür ancak bu doğumun ölü bir doğum olduğunu ifade eder. Örneğin, bir cenin tam ve sağlıklı bir şekilde doğduğunda hak ehliyetini kazanıyorsa, ölü doğduğunda hak ehliyetini kazanamaz. Benzer yönde butlanda da kurucu unsurlarda bir sakatlık yoktur ancak zorunlu unsurlarda bir sakatlık vardır. Bu nedenle bir olay içinde butlan olup olmadığını anlayabilmek için ilgili olayın kurucu ve zorunlu unsurlarını bilmek ve doğru analiz etmek gerekmektedir.