Yangın Çıkaranın Cezai Sorumluluğu

Bir kıvılcım, bir ihmalkârlık ya da daha kötüsü: Kast. Peki, sonuç? 

Kimi zaman yüzlerce hektar orman, milyonlarca canlı kimi zaman geçimlik bir tarla kül oluyor.

Son yıllarda yaz aylarının kabusu haline gelen bu büyük yangınlar, yalnızca ağaçları ve canlıları değil, toplumun vicdanını da yakıyor. Ateşin arkasında bir insan eli varsa, sorumluluk yalnızca doğaya karşı değil, hukuka karşı da hesap vermeyi gerektiriyor. Özellikle bazı yangınların kasten çıkarıldığına dair güçlü iddialar ve şüpheler, kamuoyunda haklı bir tepki oluşturuyor.

Bu noktada akla gelen temel soru şu: "Yangın çıkaranlar ne kadar cezalandırılıyor? Hukuken ne tür sorumluluklar doğuyor?"

Bu yazımızda, kasıtla ya da ihmalle çıkarılan yangınların ceza hukuku kapsamındaki yerini, orman ve tarım alanları özelinde değerlendireceğiz.

1-    Ceza Hukukunda Yangın Suçu

Yangın çıkarmaya ilişkin genel ceza hükümleri, Türk Ceza Kanunu'nda yer alıyor. Ancak yangının türüne (örn. orman, mesken, tarla) ve kasıt ya da taksir olup olmamasına göre farklı hükümler uygulanıyor. Nitekim yangının ormanda çıkarılması Orman Kanunu’nda özel olarak düzenleniyor.

2-    Tarım Alanlarında Yangın Çıkarmanın Cezası

a.   Kasten Yangın Çıkarma

TCK madde 170’e göre yangın çıkararak halkın hayatını, sağlığını, malını veya çevreyi tehlikeye atan kişi, 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

b.   Taksirle Yangın Çıkarma

TCK madde 171’e göre tedbirsizlik, dikkatsizlik veya özen yükümlülüğüne aykırı davranış nedeniyle yangın çıkaran kişi, 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Burada TCK’nın bu iki maddesi orman harici alanlarda çıkarılan yangınlar için uygulanmaktadır. Dolayısıyla tarım alanlarında yangın çıkaran kişilere bu cezalar uygulanır.

Tarım alanlarında çıkan yangınlar bakımından uygulamada özellikle şu durumlarla karşılaşılmaktadır:

• Anız Yakma: Hasat sonrası tarlayı kolay temizlemek için yapılan bu işlem, rüzgarla kolayca büyüyerek çevreye ve ormanlık alanlara sıçrayabilmektedir.

• Zarar Verme Kastı: Komşu arazideki kişiye zarar vermek amacıyla veya arazi rantı nedeniyle bilerek yangın çıkarılması.

• Sigorta Dolandırıcılığı: Bazı durumlarda mahsul zarar görmüş gibi gösterilip tazminat almak için yangın çıkarıldığına ilişkin şüpheler bulunabilmektedir.

• Kasıtla Toprağı Boşaltma: Tarlayı yeni kullanım amacına (örn. bağ, maden, yapı) çevirmek için mevcut örtünün yok edilmesi.

  
  

3-    Ormanlık Alanda Yangın Çıkarılmasının Cezası

Ormanlık alanlarda yangın çıkarılmasının cezası, 6831 Sayılı Orman Kanunu m. 110’da özel olarak düzenlenmiş ağır bir suçtur. Bu maddeye göre ormanlık alanda yangın çıkaran kişi, bu yangını:

a. Tedbirsizlik, dikkatsizlik veya özen yükümlülüğüne aykırı davranışı nedeniyle çıkardıysa 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile

b.   Bile isteye çıkardıysa 10 yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden on bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

4-    Ceza Yargılamasındaki Zorluklar

Her ne kadar yangın çıkaranların cezai sorumluluğu mevzuatta açıkça düzenlenmiş olsa da ilgili cezai yargılamalarda çeşitli zorluklarla karşılaşılmaktaıdr:

• Failin belirlenememesi: Yangın çoğu zaman ıssız arazide ve tanıksız şekilde çıkar. Bu sebeple yangını çıkaran kişinin saptanması, dolayısıyla failin tespit edilip cezalandırılması zorlaşır.

• Kasten mi, taksirle mi olduğu net anlaşılamaz: Fail bulunsa dahi yine çoğu zaman yangının ıssız ve tanıksız çıkartılmış olması failin bu yangını bile isteye mi yoksa dikkatsizliği ve ihmali sebebiyle mi çıkardığının saptanmasını güçleştirir. 

• Delil toplamada yetersiz kalma: Yangının çoğu zaman ıssız ve tanıksız çıkartılmış olması sebebiyle jandarma, zabıta, orman muhafaza ekipleri veya ilgili uzmanların raporları çoğu zaman soyut ve yetersizdir.

  
  

5-    Yargı Kararları Ne Diyor?

Yargıtay uygulaması, özellikle kırsal alanlarda meydana gelen yangınlarda:

• Fail tespit edilemediği için kovuşturmaya yer olmadığına karar veriliyor.

• Delil yetersizliğinden dolayı takipsizlik ya da beraat kararları çıkıyor.

• Suç sabit olsa bile, kastın tespitindeki güçlük sebebiyle cezada indirim uygulanabiliyor.

  
  

6-    Çözüm ve Öneriler

• Toplumda bilinç artırılmalıdır.

• Tarımda anız yakma ve kontrollü ateş yakma işlemleri için sıkı izin ve denetim sistemi kurulmalıdır.

• Kırsalda yangın analizine özel eğitim almış bilirkişi havuzu oluşturulmalıdır.

• Delil toplama teknolojileri (örn. drone, kamera tuzakları, ısı haritaları) kullanılmalıdır.

• Faili meçhul yangınlar için “çevreye zarar” sorumluluğu idareye geçici olarak yüklenmeli, çevresel zarar tazmini hayata geçirilmelidir.

  
  

Sonuç olarak yangınları önlemek, çevreyi ve toplumu korumak toplumun bilinçlendirilmesi, hızlı soruşturma mekanizmaları ve etkin ceza uygulamalarıyla mümkün olabilir.

Unutulmamalıdır ki:

Bir kişinin kastı yahut ihmali, binlerce canlıyı yok edebilir. Ancak bilinçli bir toplum ve etkin bir hukuk sistemi, bu felaketlerin önüne geçebilir.