Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şüyu) Davası

1 - Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) ne demek?

Ortaklığın giderilmesi, eski adıyla izale-i şüyu, paylı (müşterek) mülkiyet ya da elbirliği (iştirak) halinde mülkiyete konu olan taşınmaz veya taşınır mallarda, ortak mülkiyetin sona ermesini, yani ilgili mallar üzerinde bireysel/şahsi mülkiyete geçilmesini ifade etmektedir.

2 - Ortaklığın Giderilmesi (izale-i şüyu) nasıl gerçekleşir?

Ortaklığın giderilmesi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun “Paylı Mülkiyetin Sona Ermesi" başlığı altında "Paylaşma İstemi" ve "Paylaşma Biçimi" alt başlıklarında 698. ve 699. maddelerde düzenlenmiştir.

a) Paylaşma İstemi

“Madde 698- Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir. 

Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir.

Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir.”

Görüldüğü üzere madde gereği malda pay sahibi/hisse sahibi her kişi taşınır veya taşınmaz malın ortaklığına son verilmesini ve malın paylaşılmasını isteyebilir. Bunun tek istisnası paydaşlar arasında sözleşme vs. gibi hukuki bir işlemin yapılmış olmasıdır. Ancak paydaşlarca yapılmış bu hukuki işlemin resmi şekilde yapılması ve tapu kütüğüne şerhi gerekmektedir.

Ortaklığın giderilmesinde takip edilecek usul ise madde 699’da düzenlenmiştir.

b) Paylaşma biçimi

“Madde 699- Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir.

Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir. 

Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.”

Maddeden anlaşıldığı üzere ortaklığın giderilmesinde iki yöntem vardır. Bunlardan biri malın aynen bölünmesi ile paylaşılması, diğeri de malın satış yolu ile satılıp elde edilen gelirin paylaşılmasıdır.

- Aynen bölünme ile malın paylaşılması ve ortaklığın giderilmesi: Aynen bölünme ile paylaşım yöntemi, taşınır veya taşınmaz malın birebir bölünmesi ile gerçekleştirilen bir işlemdir. Bu yöntemle ortaklığın sonlandırılabilmesi için bölünebilir özellikte bir mal olması gerekmektedir. Paydaşlar, bu yönde malın paylaşımı konusunda anlaşamazlarsa paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına karar verir. Ancak bölünen parçaların değerleri birbirine denk düşmüyor ise hâkim eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına da karar verebilir.  

- Satış ile ortaklığın giderilmesi: Paydaşların aynen bölme talebi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, mahkeme tarafından malın açık artırmayla satışına hükmolunur. Sonrasında mal, icra yoluyla satılarak elde edilen gelir paydaşlar arasında bölüştürülür. Malın satışı, tüm paydaşların rıza göstermesi halinde sadece paydaşlar arasında da gerçekleştirilebilir.  

3 - Ortaklığın Giderilmesi Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Ortaklığın giderilmesi davasında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 4. maddesine göre taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin davalar Sulh Hukuk Mahkemelerinin görevine girmektedir. Dolayısıyla ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davası Sulh Hukuk Mahkemelerinde açılmalıdır.

Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme ise dava konusu şey bir taşınmaz ise bu taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Davada birden fazla taşınmaz varsa bu taşınmazlardan birinin bulunduğu yer mahkemesi de yine yargılamada yetkilidir.

4 - Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şüyu) Davasında Arabuluculuk

5 Nisan 2023 tarihinde Arabuluculuk Kanunu’nda yapılan değişiklik ile 1 Eylül 2023 tarihi itibariyle ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davalarında arabuluculuk başvurusu dava şartı haline gelmiştir. Dolayısıyla ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davası açılmadan önce arabulucuyu başvurulması gerekmektedir.